Robert Balcke - Malarz ze ÂŚwiebodzina

Rynek z podcieniami w Œwiebodzinie, ok. 1910, olej, p³ótno, 73 x 54 cm.
Zbiory Muzeum Regionalnego w ÂŚwiebodzinie.

W czasie wakacji Muzeum Regionalne w Œwiebodzinie zaprasza na wystawê prac malarza wywodz¹cego siê z przedwojennego Œwiebodzina. Jest to wyj¹tkowa okazja podziwiania obrazów tego artysty nie tylko ze zbiorów naszego Muzeum, ale tak¿e z Muzeum w Miêdzyrzeczu oraz osób prywatnych. PostaÌ Roberta Balcke nale¿y do wyj¹tkowych w historii miasta, bowiem to w³aœnie na jego p³ótnach zosta³ uwieczniony klimat Œwiebodzina i okolic w I po³owie XX w. Artysta z zami³owaniem malowa³ okoliczne pejza¿e, widoki rynku, sceny z ¿ycia miasta.

Targ na rynku w ÂŚwiebodzinie, ok. 1920, olej, sklejka, 73 x 57 cm.
Zbiory Muzeum Regionalnego w ÂŚwiebodzinie.

Urodzi³ siê w Œwiebodzinie w 1880 roku, mieszka³ w domu przy obecnej ul. Kiliùskiego. Rodzina Balcke nale¿a³a do najstarszych w mieœcie, XVII-wieczne kroniki odnotowuj¹ pod tym nazwiskiem m.in. zamo¿nych sukienników. W koùcu XIX wieku przedstawiciele tej rodziny nale¿eli do elity miasta. Robert Balcke wczeœnie straci³ ojca, matka prowadzi³a sklep z odzie¿¹ mêsk¹. Talent ch³opca doceni³ w³aœciciel maj¹tku w Smardzewie, którego pomoc finansowa umo¿liwi³a m³odemu artyœcie odbycie profesjonalnych studiów malarskich na Akademiach Sztuki w Berlinie i Dßsseldorfie.

Po studiach otworzy³ w Œwiebodzinie atelier, malowa³ du¿o portretów, a tak¿e ulubione pejza¿e oraz sceny z ¿ycia miasta. W 1912 roku przeniós³ siê do Berlina-Spandau i dalej prowadzi³ pracowniê malarsk¹. Z rodzinnym miastem nadal utrzymywa³ ¿ywe kontakty spêdzaj¹c tu wakacje. Po I wojnie œwiatowej odby³ artystyczn¹ podró¿ do W³och, która znacz¹co wp³ynê³a na jego malarstwo.

Krajobraz górski, ok. 1930, W³ochy, olej, p³ótno, 48,5 x 56 cm.
W³asnoœÌ prywatna.

W 1945 roku przewiĂłzÂł swoje obrazy z Berlina do ÂŚwiebodzina majÂąc nadziejĂŞ na ocalenie ich z wojennej poÂżogi, niestety, tutaj ulegÂły one w wiĂŞkszoÂści zniszczeniu.

PejzaÂż ze ÂŚwiebodzina, 1924, olej, deska, 103 x 136 cm.
Zbiory Muzeum Regionalnego w ÂŚwiebodzinie.

Artysta zmarÂł 21 sierpnia 1945 roku. DziÂś obrazy Roberta Balcke obecne sÂą na rynku antykwarycznym europejskim i polskim, a w 2004 roku jedna z berliĂąskich galerii prezentowaÂła jego prace w ramach wystawy „Impresjonizm w Berlinie". Ekspozycja w Muzeum Regionalnym prezentuje prace z ró¿nych okresĂłw twĂłrczoÂści, w tym z podró¿y do WÂłoch oraz interesujÂące, duÂżych rozmiarĂłw p³ótno z tematem sakralnym.

Robert Balcke - Malarz ze ÂŚwiebodzina

Robert Wilhelm Gustaw Balcke urodzi³ siê 17 lutego 1880 roku w Œwiebodzinie. By³ synem kupca Gustawa Balcke i Anny z domu Fritsch. Rodzina mieszka³a w kamienicy przy ul. Herrenstrasse 4 (ob. ul. Kiliùskiego), gdzie na parterze Anna Balcke prowadzi³a sklep z odzie¿¹ mêsk¹. Nazwisko Balcke nale¿a³o do znamienitych i najstarszych w mieœcie - odnotowywani w XVII-wiecznych kronikach mieszczanie, szczególnie zas³u¿yli siê dla rozwoju lokalnego sukiennictwa, wielu z nich w póŸniejszym okresie k³ad³o podstawy pod rozwój przemys³u w Œwiebodzinie.

Wczeœnie rodzice dostrzegli talent syna, którego ulubionym zajêciem ju¿ w dzieciùstwie by³o rysowanie zau³ków miasta oraz jego mieszkaùców poch³oniêtych codziennymi pracami. ŒmierÌ ojca w 1892 roku wstrz¹snê³a rodzin¹, jednak malarskie zami³owania Roberta by³y nadal rozwijane. Bystre oko oraz wprawn¹ rêkê zauwa¿y³ i doceni³ Fritz Fuss, w³aœciciel maj¹tku w Smardzewie, który obj¹³ ch³opca mecenatem, umo¿liwiaj¹c mu m.in. odbycie profesjonalnych studiów malarskich.

W wieku 19 lat Robert Balcke udaje siê do Berlina w celu podjêcia nauki w tamtejszej Akademii. Uczelnia ta u schy³ku XIX wieku by³a instytucj¹ zachowawcz¹, ho³duj¹c¹ zasadom akademizmu. Robert Balcke, zgodnie z akademickim kanonem, studiowa³ tu przede wszystkim idealistyczne malarstwo historyczne, pejza¿ oraz portret. Du¿y nacisk w akademickim kszta³ceniu k³adziono na perfekcyjne opanowanie techniki malarskiej i stronê formaln¹ dzie³a. W ten sposób zdoby³ on tu solidne podstawy warsztatowe, przede wszystkim z zakresu malarstwa olejnego - g³ównej techniki, w której powstawa³y jego obrazy.

Nastêpnym etapem kszta³cenia by³y studia na Akademii w Dßsseldorfie, gdzie R. Balcke kontynuowa³ naukê w klasie mistrzowskiej. Wybór tej uczelni zapewne nie by³ przypadkowy, bowiem w³aœnie tutaj obecne by³y tradycje poszukiwaù zmierzaj¹cych ku realizmowi, doceniano tak¿e malarstwo rodzajowe i pejza¿. Uczelnia ta po 1900 roku prze¿ywa³a swój rozkwit dziêki otwarciu siê na nowe kierunki i poszukiwania w sztuce, a wœród wyk³adowców byli tak¿e przedstawiciele ówczesnej awangardy. Jednak Balcke przyjecha³ tu z zamiarem doskonalenia tradycyjnego malarstwa. Trafi³ najpierw do pracowni A. Kampfa, jednego z ostatnich reprezentantów dßsseldorfskiej szko³y malarstwa historycznego, poznaj¹c m.in. tajniki tworzenia fresków. Nastêpnie poœwiêci³ siê studiowaniu malarstwa religijnego pod kierunkiem profesorów A. Hertela i E. von Gebhardta. Szczególny wp³yw wywar³ na niego drugi z mistrzów, uznany i ceniony artysta religijny. E. von Gebhardt w swojej twórczoœci odwo³ywa³ siê przede wszystkim do wielkich indywidualnoœci w³oskiego renesansu, zafascynowany by³ tak¿e malarstwem niderlandzkim. Pod wp³ywem swego profesora R. Balcke namalowa³ w 1904 roku du¿ych rozmiarów p³ótno z tematem Ukrzy¿owania Chrystusa. Obraz odniós³ sukces, zachwyci³a siê nim cesarzowa Augusta Wiktoria, która podkreœla³a przede wszystkim niesamowit¹ sugestywnoœÌ przedstawienia i ostatecznie zakupi³a obraz dla koœcio³a w Gratz.

Bei der Obstfrau
W³asnoœÌ prywatna.

W okresie studiów, podczas wakacyjnych pobytów w rodzinnym mieœcie, Robert Balcke powraca³ do swoich ulubionych tematów, malowa³ pejza¿e okolic Œwiebodzina, Szczaùca, Smardzewa, O³oboku, a tak¿e Wilkowo, ¯ó³ków (obecnie w granicach miasta). Powstawa³o wiele scen z ¿ycia Œwiebodzina - na targach, w warsztatach, sklepach, gospodach, podczas zabaw i festynów strzeleckich. Przedstawia³ tak¿e ludzi w trakcie wycieczek i w miejscach wypoczynku, m.in. w okolicy Œwiebodzina, w popularnym wówczas miejscu zwanym Johannistal (dziœ ju¿ nie istnieje).

Po powrocie ze studiów, w 1905 roku przebudowa³ dom rodzinny sytuuj¹c w nim pracowniê malarsk¹. W tym czasie intensywnie pracowa³, wykonywa³ wiele portretów osób cenionych w mieœcie i okolicy, m.in. burmistrzów miasta oraz w³aœcicieli maj¹tków, trafnie podkreœlaj¹c indywidualizm postaci. Nadal wierny by³ swoim ulubionym tematom pejza¿owym i rodzajowym. Szczególnie chêtnie malowa³ targi na rynku w Œwiebodzinie, powielane potem przez niego w wielu wariantach. Artysta by³ œwiadkiem zmian architektonicznych w obrêbie rynku, kiedy to w pocz¹tkach XX wieku charakterystyczna niegdyœ zabudowa podcieniowa ustêpowa³a miejsca nowoczesnym kamienicom. Znane s¹ jego liczne ujêcia szeregu drewnianych domów podcieniowych pierzei pó³nocnej, z których zaledwie kilka przetrwa³o do czasów II wojny œwiatowej. O popularnoœci tego motywu œwiadczy tak¿e fakt, ¿e obrazy te chêtnie reprodukowane by³y na kartach pocztowych.

Rynek w Œwiebodzinie, ok. 1910, olej, p³ótno, 70 x 75 cm.
Zbiory Muzeum w MiĂŞdzyrzeczu.

Jego prace publikowaÂła ogĂłlnoniemiecka prasa. W 1911 roku czasopismo „Gartenlaube" ogÂłosiÂło konkurs pn. „Niemieckie Âżycie duchowe w sztuce", w ktĂłrym obraz R. Balcke pt. „UroczystoœÌ urodzinowa w lesie" zdobyÂł pierwszÂą nagrodĂŞ. Praca przedstawiaÂła rodzinĂŞ pijÂącÂą kawĂŞ oraz grajÂących muzykĂłw w znanym wĂłwczas miejscu lasu miejskiego, tzw. „Kaffeplatz" z leÂśniczĂłwkÂą wÂśrĂłd starych bukĂłw. Obraz ten byÂł nastĂŞpnie wielokrotnie publikowany w ró¿nych magazynach ilustrowanych.

Od 1912 roku artysta mieszka³ w Berlinie-Spandau. W tym okresie zajmowa³ siê miêdzy innymi tworzeniem ilustracji ksi¹¿kowych do poczytnych powieœci. W 1928 roku namalowa³ na zamówienie magistratu wielk¹ panoramê Spandau.

Prace Roberta Balcke zdobywaÂły uznanie takÂże na rynku brytyjskim i amerykaĂąskim. W 1913 roku Galeria Dore z Londynu zorganizowaÂła objazdowÂą wystawĂŞ malarskÂą, prezentujÂąc m.in. obrazy olejne, akwarele oraz rysunki R. Balcke.

Do czasów I wojny œwiatowej jego obrazy odznacza³y siê akademickim charakterem i powœci¹gliw¹ kolorystyk¹. Po wojnie udaje siê w artystyczn¹ podró¿ do W³och. S³oneczna Italia odkry³a przed nim uroki œwiat³a i koloru. Odt¹d obrazy rozjaœniaj¹ siê, nabieraj¹ blasku i barwy. Sposób malowania staje siê swobodniejszy, szybko rejestruje chwilowe wra¿enia barwne i œwietlne. Niew¹tpliwie Italia z bogactwem wspania³ych zabytków i kolorystycznym malarstwem, wywar³a ogromny wp³yw na ukszta³towanego ju¿ artystê. Podczas pobytu we W³oszech powsta³o wiele pejza¿y oraz widoków miast pe³nych ulicznego gwaru, sk¹panych w s³oùcu.

Robert Balcke do koùca ¿ycia utrzymywa³ ¿ywe kontakty z rodzinnym miastem, spêdza³ tu swoje wakacje. W 1935 roku w ramach obchodów jubileuszu Œwiebodzina w ratuszu zorganizowana zosta³a wystawa malarska, na której prezentowano obrazy lokalnych artystów. Du¿¹ czêœÌ stanowi³y pejza¿e, malarstwo rodzajowe i portrety R. Balcke. Nastêpna ekspozycja prac malarza mia³a miejsce w 1937 roku w Heimatmuseum, gdzie pokazano m.in. portrety znanych postaci oraz krajobrazy: "Aleja wierzb w Ojerzycach", "Brzozy na wrzosowisku", "Domy w Sprewaldzie", "Œwiêto majowe", "Orka wo³ami w okolicach Lubinicka".

W 1945 roku artysta przywióz³ swoje prace z Berlina do Œwiebodzina, maj¹c nadziejê na ocalenie ich z wojennej po¿ogi. Niestety, w³aœnie tutaj wiêkszoœÌ z nich uleg³a rozproszeniu i zniszczeniu. Robert Balcke zmar³ 21 sierpnia 1945 roku w swoim domu przy SchÜnwalder Strasse 80 w Spandau.

TwĂłrczoœÌ Roberta Balcke jest dziÂś znana fragmentarycznie, jednak to co o nim wiemy pozwala stwierdziĂŚ, Âże byÂł utalentowanym malarzem, ktĂłry znaczÂąco wzbogaciÂł Âśrodowisko kulturalne dawnego ÂŚwiebodzina. Gros jego p³ócien powstawaÂło z zamiÂłowania do rodzinnego miasta i okolicznych krajobrazĂłw. Dla wspó³czesnych sÂą one zapisem minionej epoki. Obrazy Roberta Balcke cieszÂą siĂŞ nadal powodzeniem na europejskim oraz polskim rynku antykwarycznym, a w 2004 roku jedna z berliĂąskich galerii prezentowaÂła prace malarza w ramach wystawy „Impresjonizm w Berlinie".