Najstarsze dzieje Œwiebodzina nie s¹ znane. Form¹ osadnicz¹, która zapocz¹tkowa³a rozwój miasta by³ wczesnoœredniowieczny gród po³o¿ony w pobli¿u skrzy¿owania wa¿nych szlaków komunikacyjnych i handlowych, prowadz¹cych ze wschodu na zachód i z pó³nocy na po³udnie. Najbli¿ej w miejscowoœci Grodziszcze, by³o ulokowane grodzisko po³o¿one 4 km od obecnego Œwiebodzina, nad jeziorem Lubinickim, datowane na okres od IX do koùca XII w. Do koùca XIII w. funkcjonowa³ równie¿ niewielki gródek nad rzek¹ P³awnic¹, ok. 1 km od centrum œredniowiecznego miasta. Pierwsza wzmianka, która nie precyzuje charakteru osadniczego Œwiebodzina, lecz mówi, ¿e jego w³aœcicielem jest rycerz Gniewomir, pochodzi dopiero z roku 1302 . Jako miasto Œwiebodzin jest wymieniony w roku 1319. Miasto rozwija³o siê na prawie polskim, a prawo magdeburskie przyjê³o w pierwszej po³owie XIV w. (1335 r.), zaœ pe³ne prawa miejskie otrzyma³o dopiero w po³owie XV w. Œredniowieczne miasto rozplanowane zosta³o w oparciu o regularny uk³ad ulic Jego centrum stanowi³ prostok¹tny rynek, w którym komunikuj¹ siê biegn¹ce pod k¹tem prostym ulice. W pó³nocnowschodnim naro¿niku plac s¹siadowa³ z koœcio³em parafialnym. We wschodniej czêœci miasta usytuowano równie¿ zamek Pocz¹tkowo Œwiebodzin posiada³ drewniano-ziemne obwarowania, które w XIV w. zast¹piono murami. Obwarowania ³¹czy³y siê z zachodni¹ czêœci¹ zamku posiadaj¹cym odrêbny, wydzielony system umocnieù. G³ówn¹ arteri¹ komunikacyjn¹ by³a droga przebiegaj¹ca z po³udnia na pó³noc. Wchodzi³a ona przez bramê G³ogowsk¹, bieg³a obecn¹ ulic¹ Koœcieln¹, nastêpnie przez rynek i obecn¹ ul. 1-go Maja kierowa³a siê do bramy Krzy¿owej. W roku 1586 wybudowano bramê Now¹, która umo¿liwi³a lepszy przejazd przez miasto z zamku w kierunku zachodnim. Ju¿ w œredniowieczu zabudowa przekroczy³a obwarowania, a za bramami wzd³u¿ g³ównych dróg zaczê³y tworzyÌ siê przedmieœcia.

Od pocz¹tków swojego istnienia le¿¹ce na skrzy¿owaniu g³ównych dróg, tj. Poznaù-Frankfurt i Wroc³aw-Szczecin miasto by³o typowym oœrodkiem rzemieœlniczo-handlowym. Ju¿ w XIV w. wytwarzano tu sukno, które w wieku XV by³o szeroko znane w Wielkopolsce i na Œl¹sku ; przywilej dla sukienników wydano w 1396 r. W wieku XV odbywa³y siê w mieœcie dwa jarmarki rocznie, a od roku 1547 trzy. Przez ca³y okres œredniowieczny rozwija³o siê równie¿ garbarstwo i kuœnierstwo, na obrze¿ach miasta tak¿e rolnictwo. Gdy w XV w. Œwiebodzin sta³ siê w³aœcicielem kilku folwarków po³o¿onych w okolicy oraz lasu miejskiego dodatkowo, na obszarach podmiejskich, rozwinê³a siê równie¿ uprawa winnej latoroœli, a tak¿e produkcja i eksport wysoko cenionego piwa œwiebodziùskiego. W wieku XVI miasto prze¿y³o kilka niszcz¹cych po¿arów, trzêsienie ziemi oraz liczne epidemie. Po wielkim po¿arze w 1541 r. odbudowano koœció³, ratusz, a wiêkszoœÌ budynków w mieœcie zmieni³a wystrój architektoniczny. W roku 1604 wybudowano pierwsz¹ murowan¹ szko³ê miejsk¹, która przetrwa³a do dnia dzisiejszego. W wieku XVII rozwój ekonomiczny miasta zosta³ zahamowany przez wojnê trzydziestoletni¹, kolejne liczne po¿ary oraz epidemie i konflikty religijne. Koniec XVIII i pocz¹tek XIX w. przyniós³ nowy etap rozwoju gospodarczeg miasta. W roku 1816 liczba rzemieœlników osi¹gnê³a najwy¿szy poziom tj. 323. Po³owa XIX w. to okres nowoczesnego uprzemys³owienia miasta. Powsta³o ponad 30 zak³adów przemys³owych, m.in. fabryki w³ókiennicze, zak³ady budowy maszyn, cegielnie i browary. W roku 1849 zbudowano szosê Poznaù-Frankfurt i uruchomiono w roku 1870 wa¿n¹ dla miasta liniê kolejow¹ Poznaù-Frankfurt. Rozwój gospodarczy spowodowa³ szybki wzrost liczby ludnoœci. W roku 1800 Œwiebodzin liczy³ 3 114, w 1900r. 8 660, a w 1939 r. ju¿ 10 431 mieszkaùców. Dzia³ania wojenne w roku 1945 nie przynios³y miastu wiêkszych strat materialnych. Licznych zniszczeù i dewastacji dokonali tylko ¿o³nierze Armii Czerwonej.

Dzieje polityczne Œwiebodzina s¹ bardzo skomplikowane. Po okresie w³adztwa wielkopolskiego w XIV w. miasto przy³¹czono ostatecznie do ksiêstwa g³ogowskiego. Najstarsze informacje o radzie miejskiej pochodz¹ z 1397 r., a o burmistrzu z 1418 r. W latach 1489-1561 rajców mianowa³ komendant zamku œwiebodziùskiego na wniosek mieszczan. Koniec XV w. przyniós³ znaczne zmiany polityczne. Ju¿ w latach 1435-1467 Œwiebodzin zosta³ oddany w zastaw joannitom ³agowskim i podlega³ wp³ywom brandenburskim, od wschodu tak¿e wielkopolskim. Wydzielona w wyniku wojny sukcesyjne w roku 1482 enklawa œl¹ska obejmowa³a tzw. powiat œwiebodziùski o powierzchni 10 mil2. W roku 1686 Œwiebodzin na podstawie uk³adu zawartego miêdzy Habsburgami, jako królami czeskimi, a elektorem brandenburskim przeszed³ pod panowanie Brandenburgii. Stan ten okaza³ siê przejœciowy i w roku 1695 Œwiebodzin ponownie wróci³ do Œl¹ska. W roku 1742 w trakcie wojny œl¹skiej Œwiebodzin ostatecznie przeszed³ pod panowanie Prus. Administracyjnie utrzymano zale¿noœÌ od Œl¹ska (pruskiego) do 1817 r., kiedy to powiat œwiebodziùski w³¹czono do Brandenburgii. Stolic¹ nowego powiatu zosta³ Sulechów, jako miasto bardziej pruskie i ewangelickie (Kreis Zßllichau-Schwiebus). W latach 1699-1810 samo miasto by³o na prawie zastawu w posiadaniu cysterek trzebnickich.

31 stycznia 1945 r. Œwiebodzin zajmuj¹ oddzia³y Armii Czerwonej. Miasto ostatecznie powraca do Polski. 2 marca 1945 r. komendantem miasta zostaje mjr Gaunow. W marcu 1945 r. do Œwiebodzina przybywaj¹ pierwsi osadnicy i repatrianci. Po wojnie Œwiebodzin w³¹czono administracyjnie do Wielkopolski. 16 kwietnia 1945 r. utworzono powiat œwiebodziùski, który sk³ada³ siê z 3 miast (Lubrza, Sulechów, Œwiebodzin), 13 gmin i 86 gromad. Podzia³ ten przetrwa³ z pewnymi zmianami do 1954 r. W roku 1950 utworzono województwo zielonogórskie, w którym znalaz³ siê Œwiebodzin. W roku 1975 w Polsce dokonano kolejnej reformy administracyjnej. Likwiduj¹c powiat utworzono gminy, które funkcjonuj¹ do dnia dzisiejszego. W roku 1990, po okresie socjalistycznym, odby³y siê pierwsze wolne wybory samorz¹dowe. Burmistrzem Œwiebodzina zosta³ Zdzis³aw Janczura (1990-1992) a nastêpnie Grzegorz Skurzyùski. Przewodnicz¹cym Rady Miejskiej w Œwiebodzine wybrano Eugeniusza Pihana. Od 1 stycznia 1999 r. zacz¹³ funkcjonowaÌ powiat œwiebodziùski; starost¹ zosta³ Grzegorz Tomys. Obecnie Œwiebodzin jest stolic¹ powiatu oraz gminy. Po³o¿enie na szlakach handlowych oraz komunikacyjnych nadal sprzyja rozwojowi miasta i regionu.

---

MateriaÂł zostaÂł opracowany przez Pana Tomasza MoÂżejko. ArtykuÂł w caÂłoÂści pochodzi ze strony UrzĂŞdu Miejskiego w ÂŚwiebodzinie.