W 1949 roku po trzech latach nauki w Gorzowie, po zdaniu tzw. maÂłej matury (po 4 klasie gimnazjum) zdecydowaÂłem siĂŞ wystÂąpiĂŚ z seminarium, wrĂłciĂŚ do ÂŚwiebodzina i kontynuowaĂŚ naukĂŞ w liceum ogĂłlnoksztaÂłcÂącym. ByÂła to dla mnie waÂżna, lecz nieÂłatwa decyzja. DojrzewaÂłem do niej trzy lata. WiedziaÂłem, Âże bardzo zmartwiĂŞ tym swojÂą mamĂŞ, Âże zaboli jÂą to mocno. Nie chciaÂłem jej raniĂŚ, ale nie odczuwaÂłem umiÂłowania swego rodzaju ascezy, chciaÂłem ÂżyĂŚ peÂłniÂą Âżycia, chciaÂłem sÂłuÂżyĂŚ ludziom, ale bez wyrzekania siĂŞ wszystkiego, co ludzkie. ChciaÂłem byĂŚ uczciwy wobec siebie i innych, wolaÂłem byĂŚ dobrym Âświeckim niÂż zÂłym duchownym. Argumentacja moja zostaÂła przez mamĂŞ przyjĂŞta ze zrozumieniem i - chociaÂż byÂło jej bardzo przykro - z milczÂącÂą aprobatÂą. WystÂąpiÂło nas wtedy dwĂłch. Trzeci pozostaÂł i jest dzisiaj dziekanem w jednym z lubuskich dekanatĂłw. Co siĂŞ dzieje z drugim? Nie wiem. Kontakty siĂŞ urwaÂły.

W tym czasie w Polsce dokonywa³a siê reforma oœwiaty: z systemu "szeœÌ klas szko³y podstawowej plus cztery lata gimnazjum i dwa lata liceum" przechodzono na wzorowany na sowieckiej dziesiêciolatce system "jedenastoletniej szko³y œredniej" (siedem klas szko³y podstawowej plus cztery klasy liceum ogólnokszta³c¹cego). Ja, po zdaniu w Gorzowie ma³ej matury po czterech latach gimnazjum, zosta³em przyjêty do klasy dziesi¹tej. Z przyjêciem do liceum nie by³o wiêkszych problemów. Musia³em tylko uzupe³niÌ niewielkie ró¿nice programowe w obu szko³ach. Dyrektor Witold ¯arnowski przyj¹³ mnie ¿yczliwie i ze zrozumieniem. Podobnie inni profesorowie, kole¿anki i koledzy. Mia³em pewne problemy z chemi¹ . Pomaga³a mi jedna z kole¿anek i dziêki niej szybko sobie z tym poradzi³em. Ja z kolei pomaga³em jej i nie tylko jej w ³acinie, któr¹ dobrze opanowa³em w seminarium. Jedynie ówczesny biolog nie chcia³ mi darowaÌ nieznajomoœci ¿ycia pantofelków, pierwotniaków, mszaków i innych glonów, jak gdyby od tego zale¿a³o moje dalsze ¿ycie. Buntowa³em siê przeciwko temu, psioczy³em na szko³ê i nauczyciela. Wyznacza³ mi partie materia³u i terminy zdawania. Któregoœ dnia spotka³ mnie spaceruj¹cego z dziewczyn¹ gdzieœ za miastem. Nie omieszka³ wypomnieÌ mi to przy ca³ej klasie podczas zdawania kolejnej czêœci: "Wyremba to innej biologii siê uczy" - powiedzia³ z przek¹sem. I kolejna dwója.

Wszyscy nazywali go Glonem, nie pamiĂŞtajÂąc czĂŞsto jego nazwiska. "Walka" z nim trwaÂła caÂły rok, bo na koniec roku daÂł mi jeszcze poprawkĂŞ, wÂłaÂśnie za te pierwotniaki, z powodzeniem zresztÂą zdanÂą w sierpniu.

ZakoĂączenie roku szkolnego 1949/50. Klasa X

Teraz zacz¹³em wykorzystywaÌ umiejêtnoœci muzykowania, zdobyte miêdzy innymi w seminarium. Z kolegami ze szko³y za³o¿yliœmy zespó³ instrumentalny i bardzo czêsto muzykowaliœmy, a ja od czasu do czasu przygrywa³em na akordeonie na wiejskich weselach, zarabiaj¹c trochê grosza.

Szkolny zespó³ muzyczny

Pod koniec dziesiÂątej klasy zapisaÂłem siĂŞ na kurs wychowawcĂłw przedszkoli i dzieciĂącĂłw wiejskich. Jego ukoĂączenie daÂło mi prawo prowadzenia dzieciĂąca wiejskiego w czasie Âżniw. Lato 1950 roku spĂŞdziÂłem jako kierownik i zarazem zaopatrzeniowiec dzieciĂąca w jednej z podmiĂŞdzyrzeckich wsi. Rolnikom potrzebna byÂła pomoc przy opiekowaniu siĂŞ ich dzieĂŚmi w czasie intensywnych letnich prac polowych. MyÂśmy mieli tĂŞ opiekĂŞ zapewniĂŚ. MiaÂłem do pomocy dwie wychowawczynie i kucharkĂŞ. O ile pamiĂŞtam z obowiÂązkĂłw wywiÂązaÂłem siĂŞ nieÂźle. Zarobione pieniÂądze przekazaÂłem rodzicom. Im byÂły bardziej potrzebne.

W tym czasie marzy³em o tym, aby zostaÌ œpiewakiem operowym, chcia³em studiowaÌ w konserwatorium, poœwiêciÌ siê muzyce. Wszyscy mówili, ¿e mam ³adny bas-baryton i ¿e powinienem kszta³ciÌ g³os. Nie zdawa³em sobie wówczas sprawy z tego, ¿e samouk muzyczny nie mo¿e ubiegaÌ siê o przyjêcie do wy¿szej uczelni muzycznej po zwyk³ej maturze ogólnokszta³c¹cej. Sprawê rozwi¹za³ dyrektor liceum, który w klasie maturalnej na polecenie w³adz oœwiatowych utworzy³ klasê pedagogiczn¹ i wyznaczy³ do niej 30 uczniów, w tym mnie. W powiecie odczuwane by³y braki kadry nauczycielskiej. Nie by³o odwo³ania. Nie mog³em zbyt wiele protestowaÌ, bo przecie¿ zupe³nie dobrze radzi³em sobie jako kierownik i wychowawca w czasie pracy w dzieciùcu wiejskim, o czym dyrektor wiedzia³. Chc¹c nie chc¹c musia³em wyraziÌ zgodê. W maju i czerwcu 1951 roku zdawa³em wiêc dwie matury: najpierw pedagogiczn¹, póŸniej ogólnokszta³c¹c¹.

Matura, rok 1951

Po zdaniu egzaminów otrzyma³em nakaz pracy do jakiejœ wiejskiej szkó³ki w œwiebodziùskim powiecie. Miejscowoœci nie pamiêtam, bo nigdy tam siê nie pojawi³em. Licz¹c siê z tym, ¿e jednak bêdê musia³ we wrzeœniu przyst¹piÌ do pracy, wys³a³em dokumenty na studia zaoczne do jednej z warszawskich uczelni na kierunek pedagogiczny. Zosta³em zaproszony przez tê uczelniê na wyjazdow¹ sesjê naoczn¹ do Sopotu, a po jej zakoùczeniu dziekan zaproponowa³ mi normalne studia stacjonarne. Bez egzaminu. Uczelnia postara³a siê, aby mój nakaz pracy, który z³o¿y³em w dziekanacie, zosta³ anulowany. Tak zaczê³a siê moja warszawska przygoda, która trwa do dziœ.