Zanurzenie ludzi w czasie
"Fotografia stanowi dokument zanurzenia ludzi w czasie"
Krzysztof Kąkolewski
Staraniem Adama Gonciarza i Marka Nowackiego ukazał się album pt. "Świebodzin i okolice na dawnych kartkach pocztowych''. Prawa autorskie, tzw. copyright, zachowało wydawnictwo ,,pt-druk'' ale karty pochodzą ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Świebodzinie. Albumik imponuje starannością, chociaż sam pomysł nowy nie jest. W tymże roku o podobny album pokusiło się miasto Gubin, wcześniej podobne prace ukazywały się w Gorzowie, Żaganiu, Zielonej Górze. Cieszę się, że świebodziński Urząd Miasta dysponuje takim wydawnictwem, bo stałem się posiadaczem uroczej książeczki. We wstępie do albumu Marek Nowacki napomyka o litografiach, światłodruku, różnorodnych technikach drukarskich, wreszcie o fotografii, które sprzyjały wydawaniu dawnych pocztówek. Inkrustuję cytatami ten felieton, aby czytelnikom tę wiedzę przybliżyć.
Fotograficzna widokówka kolorowa: wg Kopalińskiego – najwcześniejsza zachowana kolorowa pocztówka z fotograficznym widokiem nie zidentyfikowanego miasteczka nosi hamburski stempel pocztowy z 10.X.1904 r.
Fotokopia – obraz fotograficzny, będący fotograficzną reprodukcją płaskiego oryginału druku itp. barwną albo czarno-białą. Fotokopiarki wprowadzono ok. 1912 r.
Przy okazji sięgnąłem do nieocenionego Władysława Kopalińskiego, by ze ,,Słownika wydarzeń, pojęć i legend XX wieku'' wydobyć kilka informacji o sztuce drukarskiej, która z dnia na dzień uległa rewolucji, jakiej się nie śniło zecerom, linotypistom, czy łamaczom. Wielu z nich jeszcze dwadzieścia lat temu stanowiło elitę, od której zależeli wydawcy książek, prasy i wszelkiej maści druków użytkowych. Na początku lat 90. wszyscy ci ludzie niemal z dnia na dzień zostali pozbawieni pracy. Do powszechnego użytku wprowadzony został fotoskład i techniki komputerowe. Do Polski trafiły one znacznie opóźnione, ale już sto lat temu było wiadomo, że w drukarstwie są możliwe rozwiązania inne niż wymyślone przez Gutenberga.
Fotoskład – skład druku wykonany na materiale światłoczułym; techniki fotoskładu używa się do uzyskiwania tzw. form kopiowych, z których otrzymuje się formy drukowe dla rozmaitych systemów drukowania; wykorzystuje się ją również w napisach do filmów, planszach informacyjnych w TV itp. Jest to zapewne najważniejszy wynalazek w składzie drukarskim od czasu wprowadzenia ruchomych czcionek. Fotoskład likwiduje odlewanie czcionek w metalu i matrycowanie. Reprodukowana kolumna jest nie do odróżnienia od wydrukowanej metalowymi czcionkami. Idea fotoskładu powstała już w 1886 roku, a pierwsze urządzenia do fotoskładu zaprojektował w 1894 r. inżynier węgierski Eugeniusz Porzolt, ale weszły one na rynek dopiero w 1946 r. Był to Harris-Intertype zainstalowany w drukarni rządowej w Waszyngtonie w USA. Od lat 60. stosuje się elektroniczne systemy fotoskładowe według programu komputerowego, zwanego edytorem tekstów.
Fotomontaż – kompozycja fotograficzna uzyskana przez połączenie części różnych fotografii. Skojarzenia wywołane odpowiednim zestawieniem elementów sprawiają, że fotomontaż nabiera nowych treści. Pierwszym fotomontażem był The Two Ways of Life (1857), skomponowany z przeszło trzydziestu negatywów przez Szweda Gustawa Rejlandera. Współczesne znaczenie artystyczne i polityczne nadali wszakże fotomontażom tacy graficy XX w. jak dadaista John Hearfield, jak George Grosz, Austriak Raul Hausmann, Laszlo Moholy-Nagy, Robert Rauschenbaerg, Polacy Mieczysław Szczuka i Mieczysław Berman. Fotomontaż w dwudziestoleciu międzywojennym był często nośnikiem ostrego protestu przeciw wojnie, militaryzmowi i faszyzmowi. Na przełomie wieków służy przede wszystkim projektowaniu reklam.
Jerzy Chłodnicki