Pewnego dnia ktoÂś puÂściÂł plotkĂŞ, Âże musimy opuÂściĂŚ domy w dolnej czĂŞÂści ul. KoÂściuszki, bo zajmie je wojsko. Ojciec nawet siĂŞ ucieszyÂł, bo znalazÂł domek niedaleko stacji, przy Ringstrasse (ul. Poprzeczna). BĂŞdĂŞ miaÂł blisko do pracy - mĂłwiÂł. NastÂąpiÂły kolejne przenosiny. Na zwykÂłym stacyjnym wĂłzku bagaÂżowym ulokowaliÂśmy swoje mienie i ruszyliÂśmy znĂłw przed siebie drogÂą wzdÂłuÂż toru kolejowego. PrzeciĂŞliÂśmy ulicĂŞ SulechowskÂą. Jazda w dó³. Mijamy szereg domĂłw. Na drzwiach niektĂłrych przybite wywieszki „zajente bez polaka” (pisownia oryginalna). Te wywieszki byÂły informacjÂą, Âże ktoÂś juÂż ten domek oglÂądaÂł i zamierza w nim zamieszkaĂŚ. Na koĂącu ulicy jest ten wolny dom, o ktĂłrym wspominaÂł ojciec. OglÂądamy go. Podoba siĂŞ. Tu zostajemy. W piwnicy domu rĂłwnieÂż byÂły brykiety i resztki poczynionych przez byÂłych gospodarzy przetworĂłw. KtoÂś juÂż buszowaÂł w caÂłym obejÂściu. WyraÂźne Âślady szabrowniczej dziaÂłalnoÂści. Na podwĂłrku staÂł samochĂłd, rĂłwnieÂż rozszabrowany. Z resztek jakichÂś gazet, listĂłw, notatek wywnioskowaliÂśmy, Âże dom naleÂżaÂł do pracownika poczty (moÂże jej naczelnika?). Dom byÂł dwurodzinny, druga czêœÌ teÂż byÂła jeszcze pusta. StaÂł przy ulicy prowadzÂącej w szczere pola w kierunku „domku kata”, jak kiedyÂś nazywano resztki jakiejÂś budowli na wzgĂłrzu za miastem. Nasz dom miaÂł uszkodzony dach, bo tam, na dachu byÂło stanowisko obrony przeciwlotniczej. Dach wymagaÂł remontu. Dom otaczaÂł piĂŞkny, duÂży ogrĂłd, a w nim krzaki porzeczek, agrestu, drzewka owocowe. Przy domu kilka grzÂądek do uprawy warzyw. Na jednej z nich pĂŞdy szparagĂłw. RadowaÂło to nasze oczy. Do pracy tata miaÂł bliziutko, jak nigdy przedtem. Tu teÂż kaÂżde z nas miaÂło swĂłj pokĂłj. Nawet byÂło ich za duÂżo. WiĂŞkszoœÌ mebli byÂła rozszabrowana, ale to, co zastaliÂśmy wystarczyÂło nam. Osiedle to z czasem staÂło siĂŞ osiedlem kolejarskim. ZaczĂŞli je zasiedlaĂŚ coraz to nowi kolejarze przyjezdni ze wschodu i z centralnej Polski. ZaczynaÂło ÂżyĂŚ na nowo.

Jak ukÂładaÂły siĂŞ stosunki z czerwonoarmistami? Ró¿nie... CzêœÌ z nich uwaÂżaÂła, Âże im siĂŞ wszystko naleÂży, bo „oni krew przelewali”. Penetrowanie domĂłw i willi oraz zabĂłr zastanych tam rzeczy uwaÂżali za coÂś normalnego, za zdobycz wojennÂą. Wszystko to dla nich byÂło „trofiejne” (zdobyczne). Byli teÂż inni Rosjanie. Ci pomagali nam w przetrwaniu ofiarowujÂąc ró¿ne produkty ÂżywnoÂściowe i nie tylko. PamiĂŞtam, jak pewnego razu na obecnej ulicy PiÂłsudskiego jakiÂś oficer podarowaÂł mi taki „trofiejny” rower. Bardzo Âładna, prawie nowa „damka”. MiaÂła w zasadzie tylko jeden feler: byÂła bez ogumienia. UcieszyÂłem siĂŞ bardzo, bo jakoÂś nie udaÂło mi siĂŞ nigdzie natkn¹Ì na rower. Widocznie niemieccy mieszkaĂący miasta, tak jak my kiedyÂś, uciekajÂąc, na rowery Âładowali swoje toboÂłki. PrzyprowadziÂłem rower do domu i ze znalezionego gdzieÂś w piwnicy gumowego wĂŞÂża zrobiÂłem „opony” i czuÂłem siĂŞ szczĂŞÂśliwy. Ale tylko do pewnego czasu. KtĂłregoÂś dnia, gdy spokojnie jechaÂłem po obecnej ulicy Kolejowej, zatrzymaÂło mnie dwĂłch krasnoarmiejcĂłw i kazali mi zÂłaziĂŚ z roweru. Tak to wtedy byÂło: jedni dawali, drudzy zabierali...

DziaÂłania wojenne stosunkowo oszczĂŞdzaÂły Schwiebus. WiĂŞcej szkĂłd w mieÂście spowodowali „zwyciĂŞzcy”. „Trofiejne” byÂło wszystko: wyposaÂżenie fabryk, warsztatĂłw rzemieÂślniczych, wyposaÂżenie domĂłw. Nie wolno niczego zostawiĂŚ... Tylko, komu nie wolno zostawiĂŚ? Niemcom? Polakom? Jako „reparacje wojenne” zdobycz jechaÂła na wschĂłd, ale dlaczego z miasta, ktĂłre miaÂło byĂŚ polskie? Nawet linia kolejowa ÂŚwiebodzin – SulechĂłw zostaÂła rozebrana, a tory wywiezione. Tego juÂż wtedy zrozumieĂŚ nie mogÂłem.

Wiele czasu spĂŞdzaÂłem na stacji. Od dawna jako syn kolejarza miaÂłem zainteresowania zwiÂązane z kolejami. UrodziÂłem siĂŞ teÂż na maÂłej stacyjce w okolicach RĂłwnego. Teraz zanosiÂłem obiady peÂłniÂącemu sÂłuÂżbĂŞ ojcu. StaÂłem w oknie nastawni i obserwowaÂłem puste skÂłady pociÂągĂłw jadÂących na zachĂłd i jadÂące na wschĂłd peÂłne jakichÂś maszyn i urzÂądzeĂą. Eszelony rozÂśpiewanych, rozradowanych, szczĂŞÂśliwych pogromcĂłw faszyzmu. Wiele transportĂłw zatrzymywaÂło siĂŞ na stacji. Parowozy nabieraÂły wody.

Pewnego czerwcowego dnia 1945 roku na stacji w ÂŚwiebodzinie zatrzymaÂł siĂŞ jeden z takich transportĂłw ÂżoÂłnierzy wracajÂących do domu po zakoĂączeniu wojny. ÂŚpiewali, grali na akordeonach. PozdrowiÂłem ich.

- Pan, wodku imiejesz? – zapytaÂł mnie jeden z nich. ZdziwiÂłem siĂŞ, Âże mĂłwiÂą do mnie „pan”.

- Ja nie pan – odpowiadam, a on na to:

- A szto, ty ruskij? – Dla Rosjan wtedy kaÂżdy Polak to byÂł „pan”.

- Niet, ja Polak, ale mam tylko trzynaÂście lat, a wodku wam dam za harmoszku – odpowiedziaÂłem.

- Budiet wodka, budiet harmoszka.

PobiegÂłem czym prĂŞdzej do domu, gdzie staÂł przywieziony jeszcze z ZamoÂścia zdobyczny baniak ze spirytusem, utoczyÂłem pó³ butelki, dolaÂłem do peÂłna wody i ruszyÂłem na stacjĂŞ. PociÂąg staÂł jeszcze. DokonaÂłem uczciwej wymiany i „trofiejny” (zdobyczny), caÂłkiem nowy 48-basowy akordeon Hohnera staÂł siĂŞ mojÂą wÂłasnoÂściÂą. ByÂłem szczĂŞÂśliwy. Rozpocz¹³em naukĂŞ gry na nim. Samodzielnie, moich rodzicĂłw nie byÂło staĂŚ na opÂłacenie nauczyciela. OdtÂąd muzyka i muzykowanie staÂło siĂŞ mojÂą pasjÂą, ktĂłra trwa do dziÂś.

Spirytus by³ wówczas nie gorszym œrodkiem p³atniczym od dzisiejszych dolarów czy euro. Za spirytus mo¿na by³o kupiÌ wszystko. W podobny sposób zdobyliœmy kozê-karmi-cielkê, parkê królików, jakieœ kury i ... zaczê³o siê prawie normalne ¿ycie przeciêtnej kolejarskiej rodziny. Ojciec pracowa³ na nastawni, mama z siostr¹ trochê szy³y, ja zacz¹³em chodziÌ do szko³y.

Przy ulicy Sulechowskiej tuÂż przy moÂście zakwaterowana byÂła doœÌ duÂża grupa sokistĂłw, funkcjonariuszy StraÂży Ochrony Kolei. Ochraniali szlak kolejowy od ÂŚwiebodzina do Torzymia. IstniaÂło jeszcze zagroÂżenie ze strony jakichÂś pozostajÂących w okolicznych lasach niedobitkĂłw wojsk niemieckich oraz ze strony naszych „szabrownikĂłw”. Nie byÂło bezpiecznie. Coraz czĂŞÂściej zdarzaÂły siĂŞ przypadki rozboju, rabunku. BaliÂśmy siĂŞ. Gdy jeden z sokistĂłw chciaÂł wynaj¹Ì u nas zbĂŞdny pokĂłj, rodzice zgodzili siĂŞ bez wahania. StaÂło siĂŞ bezpieczniej. Lokatorowi podobaÂło siĂŞ u nas, podobaÂła siĂŞ mu teÂż moja siostra. W³¹czaÂł siĂŞ chĂŞtnie do pracy czy to w ogrĂłdku, czy przy naprawie dachu. PolubiliÂśmy go.