Wojna miaÂła siĂŞ ku koĂącowi. Po wypĂŞdzeniu NiemcĂłw za OdrĂŞ w poÂłowie kwietnia 1945 roku ojciec kolejny raz „zaÂłatwiÂł” wagon towarowy i ruszyliÂśmy na ZachĂłd. Nie pamiĂŞtam, gdzie ojciec „skombinowaÂł” (wtedy prawie wszystko naleÂżaÂło kombinowaĂŚ) 20-litrowy baniak spirytusu, ktĂłry wieÂźliÂśmy ze sobÂą jak skarb. MiaÂło to byĂŚ zabezpieczenie rodziny na dalszÂą drogĂŞ w nieznane. Ostatecznym celem tej wĂŞdrĂłwki miaÂła byĂŚ Wielkopolska, gdyÂż rodzice moi, jak wspominaÂłem juÂż wczeÂśniej, pochodzili z tych stron i zamierzali resztĂŞ Âżycia spĂŞdziĂŚ w rodzinnych stronach.. ByÂło juÂż ciepÂło. PrzejeÂżdÂżaliÂśmy przez WarszawĂŞ. Wtedy po raz pierwszy widziaÂłem naszÂą stolicĂŞ. JakÂże byÂła zniszczona. SiedziaÂłem na dachu wagonu towarowego i obserwowaÂłem zrujnowane miasto. Przez most na WiÂśle jechaliÂśmy wolniutko. WydawaÂło siĂŞ, Âże drewniany most koÂłysze siĂŞ i niedÂługo siĂŞ zawali. BaÂłem siĂŞ. Któ¿ mĂłgÂł wtedy przypuszczaĂŚ, Âże za 6 lat miasto to bĂŞdzie mojÂą nowÂą ma³¹ ojczyznÂą?

Po 2-3 dniach dotarliœmy do Poznania. Staliœmy na bocznicy na jednej z poznaùskich stacji prze³adunkowych. Ojciec za³atwia³ pracê w Dyrekcji Okrêgowej Kolei Paùstwowych. Wszystko u³o¿y³o siê po jego myœli. Nastêpnego dnia rano mieliœmy opuœciÌ wagon i prze-nieœÌ siê do niewielkiego mieszkanka opuszczonego przez Niemców w którejœ z dzielnic Po-znania. Zasnêliœmy zadowoleni, po raz ostatni, jak nam siê wydawa³o, w bydlêcym wagonie, ciesz¹c siê na rych³¹ normalizacjê naszego ¿ycia. Ju¿ prawie œwita³o, gdy obudzi³ nas stukot kó³. Jechaliœmy. Gdy poci¹g zatrzyma³ siê, bo maszynista bra³ wodê z hydrantu na stacji, podnieœliœmy alarm i odczepiono nas. Okaza³o siê, ¿e zostaliœmy omy³kowo doczepieni do sk³adu wojskowego jad¹cego na Berlin. Dopiero teraz zorientowaliœmy siê, ¿e minêliœmy ju¿ przedwojenn¹ granicê Polski. Stacja nazywa³a siê Schwiebus-Œwiebodzin. Na stacji prawie wy³¹cznie obs³uga sowiecka, komendant stacji oficer sowiecki. Wy³adowaliœmy siê. Potrzebni s¹ kolejarze-Polacy. Stacja niedu¿a, w sam raz dla mê¿czyzny w œrednim wieku. Mieszkaù i domków jednorodzinnych ile dusza zapragnie. Tak zdecydowa³ los. Decyzja nasza jest b³yskawiczna: tu zostajemy, tu bêdzie teraz nasza ma³a ojczyzna. Nie le¿y wprawdzie nad Wart¹, ale teraz tu bêdziemy pe³niÌ swoj¹ ¿yciow¹ wartê.

Ojciec jako kolejarz, natychmiast zosta³ zatrudniony w charakterze nastawniczego na stacji. Wskazano mu mieszkanie w domu przy ulicy Angerstraße (dzi¶ ulica 3 Maja). Ca³kowicie umeblowane. Za s±siadów mieli¶my ¿o³nierzy sowieckich. Niezbyt siê nam tam podoba³o i po 2-3 dniach przenie¶li¶my siê do ³adnego domu z wie¿yczkami jak w zamku przy Kutschlauer Straße, (dzi¶ ul. £u¿ycka).

Ogromna willa, caÂłkowicie pusta, przeraÂżajÂąco pusta, zimna, obca. MieszkaliÂśmy tam chyba teÂż ze dwa-trzy dni, poszukaliÂśmy czegoÂś bardziej przytulnego i przenieÂśliÂśmy siĂŞ na ul. KoÂściuszki. Wreszcie byÂło tak, jak nie byÂło nigdy przedtem: kaÂżdy miaÂł swĂłj pokĂłj a mama piĂŞknÂą spiÂżarniĂŞ W piwnicy resztki ocalaÂłych przetworĂłw w wekach, brykiety wĂŞgla brunatnego, porÂąbane i poukÂładane drewienka do podpaÂłki i przydomowy ogrĂłdek warzywny, czekajÂący na rĂŞce chĂŞtne do jego uprawy. PoczuliÂśmy, Âże wreszcie to jest to, co nam siĂŞ naleÂżaÂło po tylu latach wojennej niewoli i tuÂłaczki.

Miejscowych Niemców nie widzieliœmy wtedy ¿adnych. Tylko Rosjanie i garstka Polaków. Widocznie wszyscy Niemcy zdo³ali siê ewakuowaÌ lub woleli nie pokazywaÌ siê. Zostali jedynie starzy i chorzy, którzy nie zdecydowali siê na ewakuacjê lub nie chcieli opuœciÌ dorobku ca³ego swego ¿ycia. Bali siê nadci¹gaj¹cego frontu i niepewnoœci swego losu. Nie wiem, czy wiedzieli ju¿ wtedy o zbrodniach pope³nionych przez ich rodaków na narodzie polskim i innych narodach Europy. Woleli uciec wraz z wycofuj¹cym siê wermachtem. Dopiero póŸniej, gdy sta³o siê jasne, ¿e tereny te nigdy ju¿ niemieckie nie bêd¹, reszta dawnych niemieckich mieszkaùców Œwiebodzina pakowa³a swoje ruchome mienie na miniaturowe wózki drabiniaste i udawa³a siê za Odrê. Pamiêtam ich twarze: przygnêbione niepewnoœci¹ jutra, zrozpaczone po utracie dorobku ca³ego ¿ycia. Ten sam dramat, który prze¿ywa³y wczeœniej miliony ofiar ich ukochanego fuerera. Sprawiedliwoœci historycznej sta³o siê zadoœÌ. Nie by³o mi ich wtedy ¿al.

Obok nas stacjonowa³ na czasowych kwaterach niewielki oddzia³ Wojska Polskiego. Dawa³o to nam poczucie bezpieczeùstwa. Tu 8 maja (a mo¿e 9 maja?) obudzi³a mnie strzelanina. Zerwaliœmy siê przera¿eni. Koniec wojny! Ka¿dy, kto mia³ z czego, puszcza³ serie w powietrze. Zreszt¹ wszyscy strzelali, wszyscy cieszyli siê, wszyscy byli szczêœliwi. Mieliœmy do tego prawo. Nie by³bym ch³opakiem, gdybym i ja z tego nie skorzysta³. Pobieg³em do ¿o³nierzy i przymilnie poprosi³em o mo¿liwoœÌ oddania kilku serii. Postrzela³em sobie razem z nimi. Nie jad³em tego dnia, nie pi³em, syci³em siê pokojem i eufori¹, która mu towarzyszy³a. Piêkny prezent imieninowy sprawi³ mi los. Piêkniejszego chyba trudno sobie wyobraziÌ.